Σήμερα Παρασκευή 14/03/2025 οι μαθητές και μαθήτριες των τμημάτων Στ1 και Στ2 συμμετείχαν – κάθε τμήμα ξεχωριστά- σε δράση με βιωματικό χαρακτήρα με θέμα: “Επίλυση Συγκρούσεων και Ασκήσεις Ενσυνειδητότητας” και Συντονίστριες την
κα Ποποντοπούλου Χριστίνα, Ψυχολόγο και Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, την κα Παναγιωτίδου Δέσποινα, Ψυχολόγο και Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια και την κα Ζαραμπούκα Ελένη, Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό, από την αμκε Συνειρμός .
Οι μαθητές ασχολήθηκαν με τρόπους επίλυσης συγκρούσεων μέσα από βιωματικές ασκήσεις και παιχνίδια ρόλων. Μέσα από παραδείγματα της καθημερινότητας, έμαθαν πώς να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να ακούνε ενεργά τον συνομιλητή τους και να βρίσκουν λύσεις χωρίς εντάσεις. Μέσα από τις δραστηριότητες, κατανόησαν τη σημασία της συνεργασίας και της κατανόησης στις σχ΄έσεις τους. Ε΄πίσης μέσα από ασκήσεις Ενσυνειδητότητας, έμαθαν πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και να παραμένουν ψύχραιμοι σε δύσκολες καταστάσεις. Μέσα από καθοδηγούμενες ασκήσεις, οι μαθητές εξάσκησαν τεχνικές χαλάρωσης, αυτοπαρατήρησης και επίγνωσης της στιγμής. Ανακάλυψαν πώς μπορούν να χρησιμοποιούν την αναπνοή τους και την αυτοσυγκέντρωση για να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις με ηρεμία.
Η εμπειρία αυτή ήταν πολύτιμη για όλους τους μαθητές, καθώς απέκτησαν χρήσιμα εργαλεία για τη διαχείριση των σχέσεων και των συναισθημάτων τους.
Ευχαριστο΄ύμε θερμά τις Συντονίστριες, κα Ποποντοπούλου Χριστίνα, κα Παναγιωτίδου Δέσποινα, και την κα Ζαραμπούκα Ελένη!
Οι σκέψεις έχουν την τάση να κινούνται αστραπιαία στο μέλλον και στο παρελθόν. Μοιάζουν με χαρταετούς που πετούν ψηλά ή γκρεμίζονται ξαφνικά στο έδαφος. Το μυαλό μας σκάβει αναμνήσεις, φτιάχνει σενάρια επιστημονικής φαντασίας, κατασκευάζει κόσμους και βρίσκει λύσεις. Κάποιες σκέψεις μας ευχαριστούν και άλλες μας δυσκολεύουν. Συχνά τα παιδιά δυσκολεύονται να κοιμηθούν από τις πολλές σκέψεις. Αν φέρουν την προσοχή τους στην αναπνοή τους, κάνοντας παρέα με το ρυθμό της ανάσας τους, σα να ήταν το ήρεμο κύμα της θάλασσας, συχνά ανακαλύπτουν ότι αυτό βοηθάει. Άλλες φορές οι σκέψεις είναι τόσο έντονες που δυσκολεύονται.
Το παρακάτω βίντεο Puppy Mind φτιάχτηκε από έναν εκπαιδευτικό στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ για τα μικρότερα παιδιά του δημοτικού και παρομοιάζει το μυαλό μ’ ένα κουτάβι που χρειάζεται εκπαίδευση. Μπορείτε να το δείτε με τα παιδιά σας (βοηθώντας λίγο με τη μετάφραση, αν χρειάζεται), ξεκινώντας έτσι μια συζήτηση για το πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το μυαλό μας, παρατηρώντας πιο συνειδητά τις σκέψεις που κάνουμε. Γιατί δεν είμαστε οι σκέψεις μας, είμαστε κάτι πολύ μεγαλύτερο.
Άραγε ενθαρρύνουμε τα παιδιά και τους νέους να δίνουν προσοχή σ’ αυτήν τη βαθιά αίσθηση του «ευχαριστώ» για τα μικρά και τα μεγάλα καθημερινά πράγματα, για το γέλιο, τον ήλιο, τη θάλασσα, ένα νόστιμο φαγητό, ένα γερό σώμα; Πόσο συχνά εκφράζουμε ευγνωμοσύνη για όσα μας δίνονται στη ζωή χωρίς να τα παίρνουμε ως δεδομένα; Πώς εκφράζουν τα παιδιά την ευγνωμοσύνη που νιώθουν;
Η ευγνωμοσύνη είναι μια πολύτιμη αίσθηση, μας κάνει περισσότερο χαρούμενους. Η πρακτική του Mindfulness -Επίγνωση ή Ενσυνειδητότητα- αναφέρεται στη δυνατότητα του ανθρώπου να δίνει συνειδητά προσοχή σε αυτό που συμβαίνει στην παρούσα στιγμή, με πνεύμα περιέργειας και αποδοχής, χωρίς κριτική. Ως στάση ζωής και ως μέθοδος με συγκεκριμένες πρακτικές αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες που εντάσσονται στην ομπρέλα της συναισθηματικής νοημοσυνης, καλλιεργεί την ευγνωμοσύνη, τη γενναιοδωρία και την καλοσύνη ή το νοιάξιμο για τον εαυτό μας και τους άλλους. Μέρος λοιπόν της εκπαίδευσης των παιδιών με τη μέθοδο της Επίγνωσης (Mindfulness) στα πλαίσια της κοινωνικής και συναισθηματικής αγωγής που κάνουμε στα σχολεία είναι η καλλιέργεια θετικών νοητικών στάσεων τόσο στα παιδιά όσο και στους εκπαιδευτικούς. Μέσα από απλές και ευχάριστες δραστηριότητες, δίνουμε χρόνο και χώρο τόσο στα παιδιά στην τάξη όσο και στα σεμινάρια με τους εκπαιδευτικούς, για να εστιάσουμε συνειδητά την προσοχή μας στα θετικά στοιχεία που αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν σήμερα στη μέρα μας και να εκφράσουμε ευγνωμοσύνη.
Δίνουμε χρόνο για να σκεφτούμε και να μοιραστούμε με τη σειρά στον κύκλο της ομάδας κάτι που μας κάνει να νιώθουμε ευγνωμοσύνη και για το οποίο θέλουμε να πούμε ευχαριστώ. Τα μικρά παιδιά καταλαβαίνουν καλύτερα το «ευχαριστώ» από την έννοια της «ευγνωμοσύνης». Μια ιδέα είναι να φτιάξουμε το «Ημερολόγιο του Ευχαριστώ» στην τάξη ή στο σπίτι, όπου σημειώνουμε κάθε μέρα κάτι για το οποίο θέλουμε να πούμε «ευχαριστώ». Κάποιες δραστηριότητες για παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς είναι να φτιάξουμε το «Λουλούδι της Ευγνωμοσύνης» και τον «Ήλιο της Ευγνωμοσύνης», όπου πάνω στα πέταλα του λουλουδιού ή στις ακτίνες του ήλιου ζωγραφίζουμε ή γράφουμε κάτι για το οποίο νιώθουμε ευγνωμοσύνη και θέλουμε να ευχαριστήσουμε.
Η πρακτική αυτή βελτιώνει το κοινωνικό κλίμα της τάξης και μας βοηθάει όλους να αναπτύξουμε ορθό τρόπο σκέψης και στάση ζωής. Συχνά, τα παιδιά από μόνα τους αρχίζουν να εκφράζουν και να αναγνωρίζουν ότι δεν έχουν όλα τα παιδιά τη δυνατότητα να βλέπουν, να ακούν, να περπατάνε, να έχουν ένα όμορφο σπίτι. Επίσης, αντιλαμβάνονται ότι ακόμη και αν κάποιος δεν μπορεί να ακούσει, ίσως να έχει κάτι άλλο που να τον υποστηρίζει στη ζωή και να του δίνει χαρά, κάτι για ο οποίο νιώθει ευγνωμοσύνη. Πολλά παιδιά αυθόρμητα εκφράζουν τη θέληση να βοηθήσουν άλλους που μπορεί να έχουν λιγότερα. Είναι ένας πρακτικός τρόπος να αναπτύσσουμε την αποδοχή της διαφορετικότητας και την ενσυναίσθηση. Αυτό μπορεί να είναι ένα έναυσμα για δράσεις αλληλεγγύης του σχολείου ή της οικογένειας. Μπορούμε να καλλιεργούμε την ευγνωμοσύνη και με τα δικά μας παιδιά – όσοι είμαστε γονείς.
Είναι πολύ όμορφη εμπειρία να μοιραζόμαστε με τα παιδιά τα θετικά στοιχεία της ζωής, να μπορούμε να ονομάσουμε και να ευχαριστήσουμε πραγματικά, με ειλικρίνεια, για όλα τα δώρα που μας δίνονται κάθε μέρα στη ζωή και που συχνά δεν βάζουμε την προσοχή μας εκεί ώστε να τα αναγνωρίσουμε. Πηγή: tasxoleiaanapneoun.wordpress.com
Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ολοένα και μεγαλύτερο ερευνητικό ενδιαφέρον για την πρακτική του Mindfulness στην εκπαίδευση. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα δομημένα προγράμματα 8-10 εβδομάδων με παιχνίδια και ασκήσεις βασισμένα στο MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) όπου τα παιδιά και οι έφηβοι μαθαίνουν πώς να στρέφουν συνειδητά την προσοχή τους με ευγένεια, αποδοχή και πνεύμα εξερεύνησης, στην αναπνοή τους, στις σκέψεις, στα συναισθήματα και στις σωματικές αισθήσεις, βελτιώνουν τη ψυχική, κοινωνική και σωματική υγεία των παιδιών. Το γενικό συμπέρασμα από έρευνες εφαρμογής στην Αγγλία και στις ΗΠΑ είναι ότι οι εφαρμογές του Mindfulness στα σχολεία είναι ασφαλείς, καθώς δεν υπάρχουν στοιχεία και παρατηρήσεις κάποιου αρνητικού αποτελέσματος (“adverse effects”).
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που παρακολούθησαν κάποιο πρόγραμμα Mindfulness και κάνουν συστηματική πρακτική τις τεχνικές του σε διάρκεια τουλάχιστον 2 μηνών βιώνουν τα παρακάτω οφέλη:
- Αυξημένη συγκέντρωση
- Αυξημένες εκτελεστικές λειτουργίες
- Μειωμένες συμπεριφορές ΔΕΠΥ- συγκεκριμένα η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα
- Αυξημένη συναισθηματική αυτό-διαχείριση
- Αυξημένες αυτό-κατευναστικές δεξιότητες
- Μειωμένο άγχος, και ειδικά σχολικό άγχος
- Μειωμένη κατάθλιψη
- Αυξημένη αυτοπεποίθηση
- Αυξημένη αίσθηση ευεξίας
- Βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου
- Αυξημένες κοινωνικές δεξιότητες και αυτό-συμμόρφωση
- Αυξημένη αίσθηση φροντίδας για τους άλλους
- Λιγότερα προβλήματα διαχείρισης θυμού
Το σχολείο, ως φορέας εκπαίδευσης και κοινότητα, ωφελείται σε σχέση με τους παιδαγωγικούς του στόχους από την προαγωγή της ψυχικής και συναισθηματικής υγείας μέσω της μεθόδου της επίγνωσης (Mindfulness). Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει μια άρρηκτη σχέση ανάμεσα στην ευεξία και καλή ψυχική κατάσταση και τη σχολική επίδοση. Στην Αγγλία όσα παιδιά παρακολούθησαν προγράμματα διαχείρισης άγχους και ευεξίας μέσω της επίγνωσης (το πρόγραμμα Mindfulness in Schools .b) είχαν καλύτερες σχολικές επιδόσεις σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που δεν παρακολούθησε το πρόγραμμα. Είναι σημαντικό όφελος για τα σχολεία να χρησιμοποιείται ένα εργαλείο με το οποίο η διαύγεια των μαθητών αυξάνεται, μειώνεται το σχολικό άγχος, η εφηβική κατάθλιψη και άλλες ψυχικές καταστάσεις που μπορεί να παρεμποδίζουν τη συγκέντρωση και τη χαρά της ζωής .
Βιβλιογραφία
Burke, C. (2009). Mindfulness-based approaches with children and adolescents.
Broderick, P. (2009) Learning to Breathe: A pilot trial of mindfulness curriculum for adolescents. Advances in school mental health promotion, 2(1), 35-45.
Holzel et al (2011). Mindfulness practice leads to increases in regional brain gray matter density. Psychiatry Research Neuroimaging 191 (1): 36
Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to Our Senses: Healing Ourselves and the World Through Mindfulness. Hyperion, 2005
Kabat-Zinn, J. (2013). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. Second Edition, Revised and Updated. Bantam/Random House, 2013
Kukyen W., Weare, K. et al (2013). Wellbeing Mental Health and Mindfulness Practice. The British Journal of Psychiatry 1–6. doi: 10.1192/bjp.bp.113.126649
Saltzman, A and Goldin, P. (2008). Mindfulness based stress reduction for school-age children. In S.C. Hayes & Greco (Eds) Acceptance and mindfulness interventions for children adolescents and families (pp1319-161) Oakland, Context Press/New Harbinger, 2018.
Salmon, P., Sephton, S., Weissbecke, I., Hoover, K. (2004). “Mindfulness meditation in clinical practice”. Cognitive and Behavioural Practice. 11 434-46.
Weare, K. 2012. Evidence for the Impact of Mindfulness on Children and Young People. University of Exeter, Mood Disorders Centre, 2012.
Weare, K. Evidence for Mindfulness Impact on school staff. University of Exeter, Mood Disorders Centre, 2012.
Weare, K. (2015) “Innovative contemplative/mindfulness based approaches to mental health in schools”. From International School Mental Health for Adolescents – Global Opportunities and Challenges. Kutcher, S, Wei, Y and Weist, M. (eds). Cambridge University Press. (forthcoming)
Zulowska, L. (2008) Mindfulness meditation training in adults and adolescents with ADHD: A feasible Study. Journal of Attention Disorders 2008;11 (6) 737-746.
Τον Μάρτιο του 2017 ξεκίνησε η πρώτη ερευνητική εφαρμογή του προγράμματος Η Πυξίδα του Εαυτού Μου, του πρωτοπόρου εκπαιδευτικού προγράμματος κοινωνικής και συναισθηματικής αγωγής με τη μέθοδο της Επίγνωσης ή Ενσυνειδητότητας (Mindfulness) για παιδιά δημοτικού σχολείου που δημιουργήθηκε στo πλαίσιo της αγωγής υγείας στη Διεύθυνση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού. Η Πυξίδα του Εαυτού Μου εφαρμόστηκε πιλοτικά με επιτυχία σε σχολεία της Καισαριανής ως πρόγραμμα ψυχικής υγείας, με σχετική έγκριση από το ΙΕΠ και το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, σε συνεργασία με τη σχολική κοινότητα και τους υπεύθυνους αγωγής υγείας. Τα παιδιά το χάρηκαν πολύ, ωφελήθηκαν από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και οι δασκάλες το συνεχίζουν και φέτος, εκτιμώντας τα θετικά αποτελέσματα της εφαρμογής στην τάξη τους. Τα ελπιδοφόρα ερευνητικά αποτελέσματα της αξιολόγησης της Πυξίδας του Εαυτού Μου από 20 σχολεία, μας ενθαρρύνουν να συνεχίζουμε την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και σχολικών ψυχολόγων για την ορθή υλοποίηση του προγράμματος στην τάξη.
-Τί είναι Η Πυξίδα του Εαυτού Μου;
Είναι ένα δομημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα 8 εβδομάδων για παιδιά 8-12 ετών στο σχολείο. Σκοπός είναι η ενδυνάμωση των παιδιών μέσα από την εκπαίδευση σε δεξιότητες ζωής για μεγαλύτερη ευεξία και περισσότερη επίγνωση. Χρησιμοποιούνται τεχνικές που αναπτύσσουν τη συγκέντρωση της προσοχής, τη συναισθηματική ισορροπία, την επίγνωση, τη συναισθηματική και κοινωνική ανθεκτικότητα, την ενσυναίσθηση και τη συμμετοχή των μαθητών μέσα από ευχάριστες και σύντομες δραστηριότητες στην τάξη.
Στόχος είναι να αντιλαμβάνονται τόσο τα παιδιά όσο και οι εκπαιδευτικοί αυτό που βιώνουν στο παρόν ώστε να είναι σε θέση να επιλέγουν με μεγαλύτερη επίγνωση πώς να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις της καθημερινότητας. Στα πλαίσια της υλοποίησης του εκπαιδευτικού προγράμματος στην τάξη δίνεται η ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς της τάξης να παρακολουθήσουν επιμορφωτικά σεμινάρια για την αξιοποίηση της μεθόδου της επίγνωσης στα προγράμματα κοινωνικής και συναισθηματικής αγωγής. Οι εκπαιδευτικοί αναπτύσσουν δεξιότητες ώστε να διδάσκουν με μεγαλύτερη επίγνωση και να διδάσκουν βασικές πρακτικές που αναπτύσσουν την επίγνωση στα παιδιά. Ήδη πραγματοποιήθηκε ο πρώτος κύκλος επιμορφωτικών σεμιναρίων σε εκπαιδευτικούς δημοτικών σχολείων της Αθήνας, καθώς η εκπαίδευση του εκπαιδευτικού της τάξης στη μεθοδολογία του εκπαιδευτικού προγράμματος αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων στην τάξη.
Τη φετινή χρονιά, Η Πυξίδα του Εαυτού Μου ταξιδεύει σε δημόσια δημοτικά σχολεία της Αθήνας με τη συνεργασία των υπεύθυνων αγωγής υγείας, των εκπαιδευτικών και της διεύθυνσης των σχολείων και των γονέων και κηδεμόνων.
Επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος: Ηλέκτρα Μπάδα,Πολισμική Ανθρωπολόγος, Κινηματογραφίστρια και Εκπαιδεύτρια Mindfulness
Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού
Διεύθυνση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής
